الحَقُّ مَعَنا، فَلَنْ یُوحِشَنا مَنْ قَعَدَعَنّا، وَ نَحْنُ صَنائِعُ رَبِّنا، وَ الْخَلْقُ بَعْدُ صَنائِعِنا.
حقانیّت و واقعیّت با ما اهل بیت رسول الله صلّی الله علیه وآله وسلّم می باشد و کناره گیری عدّه ای، از ما هرگز سبب وحشت ما نخواهد شد، چرا که ما دست پرورده های نیکوی پروردگار می باشیم; و دیگر مخلوقین خداوند، دست پرورده های ما خواهند بود.
بحارالانوار: ج 53، ص 178، ضمن ح9
]]>امام حسين (ع) فرمود: «شيعه ما كسى است كه دلش از هرگونه خيانت و نيرنگ و مكرى پاک است».
]]>فرزندان
اولین مورد از موارد ابتلاء به نعمت ها، فرزند است؛
خداوند انسان را به گونه ای آفریده است که، همواره به فرزند خود عشق می ورزد و اورا دوست می دارد، ولی گاها این علاقه رو به افراط رفته و پدر و مادر را مرتکب گناه می کند، به گونه ای که برای خوشبختی فرزند خود تن به هر کاری می دهند و حتی ممکن است حقی را زیر پا گذاشته و حلال خدا را حرام کنند، به همین خاطر قرآن کریم به انسان ها هشدار داده و گوشزد می کند نعمت فرزندی که خداوند به شما داده فقط وسیله آزمایش شماست و نباید به خاطر آن دچار گناه و غرور شوید: «إِنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلادُكُمْ فِتْنَة»؛ (اموال و فرزندانتان فقط وسیلة آزمایش هستند).(سوره تغابن آیه15) در بعضی از آیات تنها سخن از عداوت بعضی از همسران و فرزندان نسبت به انسان به میان آمده است، امادر این آیه سخن از همه فرزندان و اموال است، که وسیله آزمایش انسانند. در واقع خداوند برای تربیت انسان، دائما او را در کوره های داغ امتحان قرار می دهد، و با امور مختلفی او را می آزماید، اما این دو (اموال و فرزندان)، مهم ترین وسایل امتحان او را تشکیل می دهند؛ چرا که جذبه اموال از یک سو، و عشق و علاقه به فرزندان از سوی دیگر، چنان کشش نیرومندی در انسان ایجاد می کند که، رضای خدا از رضای آن ها جدا می شود و انسان سخت در فشار قرار می گیرد.تعبیر انما که در این آیه به کار رفته اشاره به همین موضوع دارد.(تفسیرنمونه،ج24،ص218) به همین دلیل، در روایتی از امام على(علیهالسلام) در این زمینه آمده که مىفرماید: «لَا یقُولَنَّ أَحَدُکُمْ: اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْفِتْنَةِ لِأَنَّهُ لَیسَ أَحَدٌ إِلَّا وَ هُوَ مُشْتَمِلٌ عَلَى فِتْنَةٍ وَ لَکِنْ مَنِ اسْتَعَاذَ فَلْیسْتَعِذْ مِنْ مُضِلَّاتِ الْفِتَنِ فَإِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ یقُولُ وَ اعْلَمُوا أَنَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَةٌ وَ مَعْنَى ذَلِکَ أَنَّهُ سُبْحَانَهُ یخْتَبِرُهُم بِالْأَمْوَالِ وَ الْأَوْلَادِ لِیتَبَینَ السَّاخِطَ لِرِزْقِهِ وَ الرَّاضِی بِقِسْمِه؛ کسى از شما نگوید خدایا از فتنه به تو پناه مىبرم! چه هیچکس نیست مگر اینکه در فتنهاى است، لیکن آنکه پناه خواهد از فتنههاى گمراه کننده [به خداوند] پناه برد که خدای سبحان فرماید: «بدانید که مال و فرزندان شما فتنه است» و معنى آن این است که خدا آنان را به مالها و فرزندان مىآزماید تا ناخشنود از روزى وى، و خشنود از آنرا آشکار نماید.».
همچنان که خداوند، امتحان بزرگ و بی نظیری برای حضرت ابراهیم (علیه السلام) پیش آورد: امتحانی که قرآن در خصوص آن فرمود: «إِنَّ هذا لَهُوَ البَلاءُ المُبین»: (به راستی این امتحان آشکاری است، امتحانی که سلم محض بودن ابراهیم و فرزندش را در فرمان خدا بر ملا ساخت. چرا که خداوند در دوران پیری به او دو پسر داد به نام های اسماعیل و اسحاق چنانچه خود فرمود: «أَلحَمدُلِلّه الَّذی وَهَبَ لِی عَلَی الکِبَرِ إِسمعیلَ وَ إِسحَقَ»:(ابراهیم آیه39) و وقتی که ابراهیم به حد تلاش و کوشش رسید آن امتحان پیش آمد و ابراهیم پی در پی خواب دید که فرزندش را سر می برد، که در نهایت برای اطاعت فرمان خداوند این خواب را عملی نمود و اسماعیل را به قربانگاه برد. چون خواست او را قربانی کند ندایی آمد که: ای ابراهیم! حقا که خواب خویش را راست کردی و به مرحله عمل آوردی ما نیکو کاران را همینطور پاداش می دهیم. یعنی مشیت الهی بر این بود که فقط ابراهیم را بیازماید تا سلم محض بودن او بر همگان آشکار شود.
آیه فوق که فرمود: «وَاعلَمُوا إِنَّمَا أَموَالُکُم َو أولَادُکُم فِتنَهٌ وَ إِنَّ اللهَ عِندَهُ أَجرٌ عَظیمٌ» (و بدانید که اموال و فرزندانتان وسیله آزمایش شما هستند و پاداش بزرگ تنها نزد خداوند است)، ظاهراً این آیه تتمه مطلب آیه قبلی است و معلوم می شود بعضی ازمسلمانان اسرار سیاسی و جنگی مسلمانان را نزد مشرکان فاش می کردهاند و خداوند آنها را از این کار منع نموده و میفرماید: اگر شما این کارها را برای این میکنید که مشرکان در مکه به اموال و اولادی که آنها را ترک نمودهاید، و به مدینه آمدهاید، تجاوز ننمایند، در این صورت بدانید که این دارائیها و اولاد شما جز فتنهای نیستند که خداوند شما را با آنها میآزماید و بدانید که اجر عظیم در نزد خدای سبحان است و این پاداش بالاتر از دارائیهایی است که از جهت از دست دادن آنها نگران و بیمناک هستید. چرا که (فتنه) به معنای گرفتاریهایی است که جنبه آزمایش دارد، می فرماید: اموال و فرزندان وسیله آزمایش شما هستند، چون این دو نعمت از زینتهای جذاب زندگی دنیاست و نفس آدمی به سوی آن دو آن قدر تمایل مییابد که به کلی از آخرت و یاد پروردگارش غافل میشود، در حالی که اجر عظیم در نزد خداست، پس مبادا در اثر شیفتگی به مال و واولاد در جانب خدا کوتاهی کنید و از او غافل شوید[1]. بنابراین اولاد و فرزندان از آن جهت وسیله ابتلاء انسان محسوب میشود که، علاقه و دلبستگی افراطی به آن مانع تشخیص درست هدف و فراموشی آخرت خواهد شد، و در نتیجه انسان را از رسیدن به سعادت و رستگاری باز خواهد داشت.
لذا به همین جهت است که خداوند گاهی انسانها را با سختیها، بیماریها میآزماید و بعضی از افراد در این آزمایش راه کفر و گناه را میروند و برخی از این فرصت استفاده کرده و راه بندگی و عبودیت را میپیمایند.. امام صادق علیه السلام در مورد نقش بلا در رشد و کمال یابی انسان تذکر داده و می فرماید:«إِنَّ فی الجَنَّهِ مَنزِلَهً لا یَبلُغُها عَبدٌ إِلّا بِالإِبتِلاءِ فی جَسَدِهِ»:(در بهشت مقام و منزلتی وجود دارد که هیچ بنده ای به آن نرسد، مگر به درد و بیماری ای که در بدنش حادث شود).
حضرت ایوب علیه السلام و بیماری سخت او که در سوره «ص» به آن اشاره شده، نمونهای از آزمایش انسانها به بیماری است.در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) درباره بلای حضرت ایوب آمده است: «وَ یُجَاهُ بِصَاحِبِ البَلَاءِ الّذِی قَد أصَابَتهُ الفِتنَهُ فیِ بَلَائِهِ فَیَقُولُ یَا رَبِّ شَدَّدتَ عَلَیَّ البَلَاءَ حَتَّی افتُتِنتُ فَیُؤتَی بِأیُّوبَ فَیُقَالُ أ بَلِیَّتُکَ أشَدُّ أو بَلِیَّهُ هَذَا فَقَدِ ابتُلِیَ فَلَم یُفتَتَن»، (فردای قیامت) شخص بلا دیدهای را میآورند که به خاطر بلا در فتنه افتاده و گناه کرده است میگوید: ای خدا بلاء بر من سنگین شد به گونهای که در فتنه و گناه افتادم. سپس حضرت ایوب علیه السلام را حاضر کرده و به آن شخص میگویند: آیا بلای تو سنگینتر بود یا بلای حضرت ایوب علیه السلام؟ او بیشتر از تو بلا دید، ولی در فتنه و گناه نیفتاد.» همچنین آن امام بزرگوار بار دیگر به جنبه تربیتی ابتلاء در بیماری اشاره کرده و می فرماید:«قَالَ رَسُولُ اللهِ مَثَلُ المَؤمِن کَمَثَل خَامَةِ الزَّرع تُکفِئُها الرِّیاحُ کَذَا وَ کَذَا و َکَذَلِکَ المُومِنُ تکــفِئُهُ الأوجاعُ وَ الأمراضُ وَ مَثَلُ المُنافِق کَمَثَل الإرزَبَّةِ المُستَقیمَةِ الَّتی لا یُصِیبُها شَیءٌ حَتّی یَأتِیَهُ المَوتُ فَیَقصِفَهُ قَصفاً.»: رسول خدا فرمودند: (حکایت مومن حکایت ساقه گیاه است که بادها آن را به این سو و آن سو کج و راست میکنند. مومن هم به واسطهی بیماریها و دردها کج و راست میشود. اما حکایت منافق، حکایت عصای آهنین بیانعطافی است که هیچ آسیبی به آن نمیرسد، تا اینکه مرگش به سراغش میآید و کمرش را در هم میشکند). در اینجا بیماری وسیله آزمایش و تعالی مومن دانسته شده، به گونه ای که، اگر همراه با صبر و تحمل باشد، او را در نیل به کمال و سعادت واقعی و جایگاه ویژه اش در نزد خداوند، یاری خواهد نمود.
(کافی،ج2،ص258)
(بحارالانوار،ج12،ص341)
]]>این در حقیقت فلسفه جنگ و نکته اصلی درگیری حق و باطل است، در این پیکارها، صفوف مومنان واقعی و آن ها که اهل عمل اند از اهل سخن، جدا می¬شوند، استعدادها شکوفا می گردد، و نیروی استقامت و پایمردی زنده می شود، و هدف اصلی زندگی دنیا که آزمودگی و پرورش قدرت ایمان و ارزش های دیگر انسانی است، تامین می گردد.اگر مومنان کنار می نشستند، و سرگرم زندگی تکراری روزانه بودند، و هر موقع گروه مشرک و ظالمی قیام می کرد، خداوند با نیروی غیبی و از طریق اعجاز، آن ها را در هم می کوبید، جامعه ای بی ارزش، خمود، سست، ضعیف و ناتوان به وجود می آمد، که از ایمان و اسلام نامی بیشتر نداشت.
نمونه هایی از این آزمایش¬ها در میدان¬های جنگ عبارتند از:
آزمایش مسلمانان در میدان احد(آل عمران 139-179)
آزمایش مسلمانان در جنگ احزاب(احزاب آیه11)
در سوره احزاب که به توضیح جنگ خندق می پردازد، سخن از آزمایش سخت مومنان به میان آورده و می¬فرماید: «هُنالِکَ ابْتُلی الْمُوءْمِنُون وَزُلْزِلُوا زِلْزالاً شَدیداً»: (آنجا [بود كه] مؤمنان در آزمايش قرار گرفتند و سخت تكان خوردند)
]]>دومین مورد از مواد امتحانی، گرسنگی است:
و این کاری است بسیار دشوار. گاهی عواملی چون خشک سالی و قحطی و گرانی سبب می شود که عده ای با کمبود مواجه شوند و ناچاراً گرسنگی را تحمل نمایند و برای رفع گرسنگی خود هر خلافی را مرتکب نشوند و با نیروی ایمان، صبر پیشه کنند تا از این امتحان الهی سرافراز بیرون آیند، چرا که از همان ابتدا در سایه ایمانی که به خداوند و وعده های او دارند، می دانند که این ها ابتلا و امتحان الاهی است تا میزان صبر و تحمل آنان را محک بزند. همچنان که قرآن کریم می فرماید: :«وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ و…»:(قطعا شما را با چیزی از ترس و گرسنگی می آزماییم).(بقره/155)
و
سومین مورد؛ مال و ثروت است:
یکی از مهمترین وسایل آزمایش مال و ثروت است، چنانچه قرآن کریم میفرماید:«وَ اعلَمُوا أنَّمَا أموَالُکُم وَ أولَادُکُم فِتنَۀ» (بدانید که شما را اموال و فرزندان، فتنه و ابتلایی بیش نیست). (انفال/28)
شیخ صدوق در کتاب خصال از امام صادق(علیه السلام) نقل میکند که حضرت فرمودند: «مَا بَلَا اللهُ العِبَادَ بِشَیءٍ أشَدَّ عَلَیهِم مِن إِخرَاجِ الدَّرهَمِ»، یعنی سخت ترین آزمایش خداوند از نظر بندگان صرف مال است. صاحب تفسیر صافی ذیل آیه «لَتُبلَوُنَّ فِی أموَالِکُم و أنفُسِکُم…»، (شما را به مال و جان آزمایش خواهند کرد)( آل عمران، 186)، مینویسد: «فِی أموالِکُم بتکلیف الإنفاق و ما یصیبه من الآفات وَ أنفُسِکُم بالجهاد و القتل و الأسر و الجراح و ما یرد علیها من المخاوف و الأمراض و المتاعب»:(یعنی خداوند شما را در اموالتان امتحان میکند به تکلیف انفاق و به آن چه که آفات و بلایا به نفستان میرسد مثل جهاد، قتل، اسارت، جراحت، امراض و غیر اینها)، چرا که نقص من الاموال همان از دست رفتن نعمت، والانفس بیماری و پیری و مرگ ، الثمرات مرگ فرزندان است چون فرزند را ثمره و میوه دل خوانند، و امام رضا(علیه السلام) نیز در تفسیر این آیه فرمودند: «فی اموالکم بإخراج الزکوه و فی أنفسکم بالتواطین علی الصبر»): خداوند با اموالتان به پرداخت زکات و نفستان به صبر امتحان میکند).
]]>